Гісторыя любімай украінскай бабулі, праведнай у сваіх справах, якая так і не была афіцыйна прызнаная за тое, што рызыкавала жыццём дзеля выратавання яўрэйскага народа.
Я нарадзіўся 25 студзеня 1936 года ў Харкаве, Украіна. Мой бацька, Мікалай Іванавіч Кухцін, працаваў на заводзе электрапрыбораў. Мама, Марыя Мікалаеўна Чарэднічэнка, працавала на парфумернай фабрыцы. З намі жыла і мая бабуля Марыя Антонаўна Чарэднічэнка. Я так любіў яе і ў дзяцінстве, і ў дарослым узросце. Часта ўспамінаю яе і сёння. Сябры, суседзі і іншыя знаёмыя паважалі бабулю за яе дабрыню, аптымізм і мудрасць. Часта да яе прыходзілі за парадай ці падзяліцца навінамі. Пасля таго, што мы перажылі пад нямецкай акупацыяй, характар бабулі не змяніўся, але яна стала менш вясёлай, валасы пабялелі. Але раскажу ўсё па парадку.
Мы жылі недалёка ад цэнтра горада, на вуліцы Знаменскай, дом № 2, у вялікай двухпакаёвай камунальнай кватэры з агульнай кухняй, санвузлом і іншымі «камуналкамі». 21 ліпеня 1941 года бацька пайшоў на вайну добраахвотнікам. Пра яго лёс мы нічога не ведалі да лютага 1947 г., пакуль не атрымалі пісьмо, у якім паведамлялася, што ён прапаў без вестак у кастрычніку 1943 г. «…у баі за нашу сацыялістычную Радзіму, верны воінскай прысязе, з праявай гераізму. і мужнасць».
Завод, на якім працавала маці, восенню 1941 года хутка эвакуіравалі. Маці, якая была «загадчыкам спраў», засталася і сачыла за загрузкай абсталявання і дакументаў у вагоны. Аднак калі надышла наша чарга сесці ў цягнік, было ўжо позна. Нямецкія войскі занялі Харкаў у 1941 годзе. «Акупавалі» і нашу кватэру. Мы знайшлі прытулак у напаўразбураным доме на той жа вуліцы. Сцены пакрыліся расколінамі, працякаў дах. Мая мама, якая, каб выглядаць старэйшай і слабейшай, закрывала галаву і твар хусткай, хадзіла ў бліжэйшыя вёскі, каб вымяняць нашу вопратку на прадукты. Часта яна прыходзіла дадому ні з чым, але часам прыносіла шчэпку пшаніцы, некалькі яек, качан капусты і г.д.
У пачатку 1942 года, пасля масавых расстрэлаў у Дробіцкім Яры, пачаліся аблавы. Пакідаць наш дом было небяспечна і страшна. Куды б мы ні зірнулі, усюды былі трупы расстраляных людзей і целы, падвешаныя на дрэвах. Акупанты хапалі ўсіх, хто ішоў па вуліцы, запіхвалі ў вагоны, якія потым запраўлялі газам. Газ задушыў і забіў усіх, хто быў у ім. Затым трупы адвезлі за горад і выкінулі ў лес. Мясцовыя жыхары празвалі гэтыя машыны «душагубцамі». Аднойчы нас з бабуляй схапілі. Немцы запіхнулі нас у машыну, дзе ўжо было поўна людзей, але машына заглухла, бо чакалі, каб запоўніць яшчэ «два месцы». Мы чакалі, і раптам бабуля папрасіла: «Адпусціце дзіця хоць у прыбіральню, пакуль не смерць!» Як вядома, дзеці часта вельмі хутка ўспрымаюць замежную мову, і я перакладала бабуліны словы на нямецкую. Нямецкі салдат здзівіўся і сказаў нам ісці ў двор. Калі мы не вернемся праз пяць хвілін, ён папярэдзіў, што ён нас расстраляе. Мы беглі не азіраючыся. За намі яшчэ некалькі чалавек змаглі ўцячы з гэтай жахлівай машыны.
Трэба, аднак, сказаць, што сярод акупацыйных нямецкіх салдат былі розныя людзі. Памятаю аднаго з іх — высокага прыгожага рыжага, які жыў у нашай кватэры не больш за тыдзень. Ён навучыў мяне граць на гармоніку. Ён сказаў, што не хацеў ваяваць, але гэта быў загад, і ў яго не было выбару. Потым ён кудысьці знік, і больш я яго не бачыў.
Надзея Корабава, Нечуванае, Незабытае: Вып . II , 2022
