Латвійскі дзяржаўны гістарычны архіў.
Лагерная сістэма на савецкай тэрыторыі
За дванаццаць гадоў існавання Трэцяга рэйха нацысты і іх паплечнікі стварылі больш за 40 000 лагераў і іншых месцаў пазбаўлення волі па ўсёй акупаванай Еўропе.
На акупаванай немцамі савецкай тэрыторыі месцамі прымусовых работ і забойстваў былі Пячора, Клога, Багданаўка, Магілёў-Падольскі, Даманеўка і Яноўска.
Пячору на рускай мове называлі «пятлёй смерці». Ацалелая Марыя Гершэвіч успамінала:
«Першае, што кінулася ў вочы, — гэта вялізная шыльда з надпісам «Нішто жывое не ўцячэ». У стайні, дзе тоўпіліся яўрэі, з аднаго боку былі коні, з другога — людзі. Паўсюль былі раскіданыя спарахнелыя трупы».
У Даманеўцы са снежня 1941 г. па люты 1942 г. было забіта 18 000 яўрэяў. Многія з 2000-3000 астатніх вязняў памерлі ад хвароб, голаду і ўздзеяння стыхіі. Калі ў канцы сакавіка 1944 г. савецкія войскі вызвалілі гэты раён, у жывых засталося толькі 500 чалавек.
Сям'я Ройтштэйн
Рыва, Якаў, Міхаіл і Марыя, Магілёў-Падольскі, СССР, 1941 г.
Марыі (Ройтштэйн) Гершэвіч было чатыры гады, калі ўварваліся фашысты. Разам з цёткай Розай і малодшым братам Міхаілам яе забралі ў Пячорскі канцлагер. Роза падкупіла ахоўніка залатым гадзіннікам, каб яны збеглі. Вайну Марыя і Міхаіл пражылі ў дзіцячым доме.
Афідэвіт аб інтэрнаванні
